Ελαστικό 8ωρο – Ευέλικτες υπερωρίες – Κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης
Δύο κομβικές μεταρρυθμίσεις, που αλλάζουν ριζικά το τοπίο σε εργασιακά και ασφαλιστικό, ετοιμάζεται να φέρει στη Βουλή εντός του 2021 η κυβέρνηση και μάλιστα με νέα ηγεσία στο υπουργείο Εργασίας. Το μεγάλο εργασιακό νομοσχέδιο, με αιχμή το ελαστικό 8ωρο και τις ευέλικτες υπερωρίες, αλλά και η εφαρμογή κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση αναμένεται να πάρουν τον δρόμο προς το Κοινοβούλιο μέσα στο πρώτο τρίμηνο του νέου έτους.
Ο αντιπρόεδρος της Ν.Δ. και νέος υπουργός Εργασίας Κωστής Χατζηδάκης καλείται να είναι αυτός που θα υπερασπιστεί στο Κοινοβούλιο τις δύο μεγάλες μεταρρυθμίσεις, μαζί με τον αρμόδιο υφυπουργό Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνο Τσακλόγλου.
Πρόκειται για δύο νομοσχέδια που «χτίζονται» εδώ και μήνες, ενώ έχουν προαναγγελθεί τόσο από τους αρμόδιους υπουργούς όσο και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Κι αυτό επειδή στο κυβερνητικό επιτελείο εκτιμούν πως οι νέες ρυθμίσεις για την αγορά εργασίας και τις συντάξεις θα ενισχύσουν το μεταρρυθμιστικό προφίλ της κυβέρνησης και θα δώσουν το στίγμα πως δεν κινούνται όλα γύρω από τη διαχείριση της πανδημίας και μόνο.
«Αιτία πολέμου»
Οι ίδιοι λόγοι, ωστόσο, είναι που προοικονομούν σφοδρές πολιτικές συγκρούσεις εντός του 2021, καθώς και οι δυο μεταρρυθμίσεις, στον βαθμό που έχουν περιγραφεί, συνιστούν αιτία πολέμου για την αντιπολίτευση.
Από τη μια η κυβέρνηση θέλει να στείλει το μήνυμα πως δεν διστάζει να σπάσει αυγά, προκειμένου να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις που σφυρηλατούν την ιδεολογικοπολιτική της θέση. Γι’ αυτό και μιλά για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις «που συμβάλλουν στην αλλαγή νοοτροπίας, την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας», όπως και για μεταρρυθμίσεις «που προνοούν για τις συντάξεις των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας και διαχειρίζονται το ασφαλιστικό σαν εργαλείο ανάπτυξης της οικονομίας». Από την άλλη, η αντιπολίτευση μιλά για «εργασιακό οδοστρωτήρα», «επίθεση στους εργαζομένους», όπως επίσης και για «ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης που καταλύει τη βασική αρχή της αλληλεγγύης των γενεών και θέτει σε κίνδυνο τις σημερινές επικουρικές συντάξεις».
Εργασιακό νομοσχέδιο
Οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου «Ρύθμιση θεμάτων της αγοράς εργασίας» παρουσιάστηκαν στο υπουργικό συμβούλιο στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου. Στον πυρήνα του νομοσχεδίου, που φέρνει σαρωτικές μεταρρυθμίσεις, είναι οι νέες ευελιξίες στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας και των υπερωριών, με 8ωρο… α λα καρτ και σημαντική αύξηση του πλαφόν των νόμιμων υπερωριών. Το νέο μοντέλο διευθέτησης του χρόνου εργασίας έρχεται με πιλότο τους σχετικούς προηγούμενους νόμους, με τελευταίο τον 3986 του 2011.
Οι επιχειρήσεις αναμένεται να μπορούν να απασχολούν, με συγκεκριμένες προϋποθέσεις, εργαζομένους έως 10 ώρες ημερησίως κατά μέγιστο, χωρίς πρόσθετη αμοιβή, εφόσον εντός 6μήνου εξοφλούν τις επιπλέον 2 ώρες πέραν του 8ώρου με αντίστοιχη μείωση ωρών σε άλλες εργάσιμες ημέρες ή με ρεπό ή με ημέρες άδειας.
Σημαντικά επίσης αναμένεται να αυξηθούν τα πλαφόν των νόμιμων υπερωριών σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Σήμερα, το ανώτατο όριο υπερωριακής απασχόλησης είναι 48 ώρες ανά 6μηνο (90 ώρες το έτος) προκειμένου για εργαζόμενους σε βιομηχανικές, βιοτεχνικές επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες, και 120 ώρες το έτος στους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας.
Με το ίδιο νομοσχέδιο θα προστεθούν επιχειρήσεις και εργασίες στη λίστα που ήδη επιτρέπει την εργασία την Κυριακή, ενώ θεσμοθετείται το δικαίωμα του εργοδότη να αξιώνει να μην προσέρχεται ο εργαζόμενος στην εργασία αλλά να μισθοδοτείται, μετά την προειδοποίηση για απόλυση και μέχρι αυτήν.
Συνδικαλισμός
Ριζικές αλλαγές έρχονται στον συνδικαλιστικό νόμο, καθώς καθιερώνεται η υποχρέωση των συνδικάτων να παρέχουν στα μέλη της Γενικής Συνέλευσης πραγματική δυνατότητα συμμετοχής και ψήφου εξ αποστάσεως, ηλεκτρονικώς, ιδίως για τη λήψη απόφασης απεργίας. Καθίσταται επίσης προϋπόθεση για την άσκηση συνδικαλιστικού δικαιώματος η απογραφή στο ήδη νομοθετημένο Γενικό Μητρώο.
Θεσμοθετείται τουλάχιστον 40% προσωπικό ασφαλείας, που πρέπει να εξακολουθεί να εργάζεται σε περίπτωση απεργίας στις επιχειρήσεις που η λειτουργία τους είναι κρίσιμη για το κοινωνικό σύνολο, στο Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ. Απαγορεύονται οι καταλήψεις χώρων και εισόδων και η άσκηση ψυχολογικής ή σωματικής βίας. Αν λάβουν χώρα, η απεργία καθίσταται παράνομη. Όσοι μετέχουν σε κατάληψη ή βιαιοπραγούν, τελούν ποινικώς κολάσιμη πράξη.
Αξίζει να σημειωθεί πως δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης και συνεπώς υπογραφής συλλογικών συμβάσεων θα αναγνωρίζεται πλέον μόνο στις συνδικαλιστικές οργανώσεις που έχουν εγγραφεί στα νομοθετημένα ψηφιακά μητρώα.
Καταργείται ο Β βαθμός διαιτησίας στον ΟΜΕΔ, ενώ η συμφιλίωση συλλογικών διαφορών αφαιρείται από τις Επιθεωρήσεις Εργασίας και ανατίθεται στον ΟΜΕΔ.
Ψηφιακή κάρτα
Σε άλλο μέρος του νομοσχεδίου θεσπίζεται η ψηφιακή κάρτα εργασίας για την online παρακολούθηση του ωραρίου των εργαζομένων, ενώ έρχεται νέο θεσμικό πλαίσιο για την τηλεργασία.
Αλλαγές έρχονται και στις γονικές άδειες με ενσωμάτωση σχετικής κοινοτικής οδηγίας. Προβλέπεται άδεια τοκετού 14 εργάσιμων ημερών στον πατέρα, καθώς και πρόσθετη 6μηνη γονική άδεια έως ότου το παιδί γίνει 8 ετών για όλους τους πατέρες και όσες μητέρες δεν λαμβάνουν ήδη την 6μηνη παροχή προστασίας μητρότητας. Από τους 6 μήνες, οι 2 πρώτοι πληρώνονται από τον ΟΑΕΔ με τον κατώτατο μισθό, ενώ οι υπόλοιποι 4 είναι άνευ αποδοχών.
Τέλος, θεσμοθετείται και η προστασία των νέων πατέρων κατά της απόλυσης, επί 2 μήνες από τον τοκετό για το 1ο παιδί, 4 για το 2ο και 6 για κάθε επόμενο.
Ασφαλιστική μεταρρύθμιση
Ριζική και εκ θεμελίων μεταρρύθμιση προωθεί η κυβέρνηση στον επικουρικό ασφαλιστικό πυλώνα. Το νέο σύστημα θα είναι κεφαλαιοποιητικό, καθώς οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης κάθε νέου ασφαλισμένου θα μπαίνουν στον ατομικό του «κουμπαρά» και θα επενδύονται, αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων. Θα χτιστεί, δηλαδή, σταδιακά ένα μεγάλο αποθεματικό κεφάλαιο, το οποίο η κυβέρνηση προσδοκά να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας.
Για κάθε νέο ασφαλισμένο θα δημιουργηθεί ατομικός λογαριασμός, στον οποίο θα καταγράφονται οι ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί καθώς και οι αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές. Στο νέο σύστημα Επικουρικής Ασφάλισης θα εντάσσονται υποχρεωτικά:
* Οι μισθωτοί που θα εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από την 1η/1/2022 και εφεξής.
* Οι αυτοαπασχολούμενοι που θα μπαίνουν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι).
Σε εθελοντική βάση θα μπορούν να ενταχθούν:
* όλοι οι σημερινοί εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών,
* οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας μετά την 1η/1/2022 χωρίς υποχρεωτικό κλάδο επικουρικής ασφάλισης σήμερα (π.χ. αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες).
Η νέα επικουρική θα μεταβιβάζεται ως σύνταξη χηρείας, ενώ θα εμπεριέχει κάλυψη για τυχόν αναπηρία. Το ύψος των εισφορών θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα, δηλαδή 6% για τους μισθωτούς. Οι εισφορές για τους αυτοαπασχολούμενους θα υπολογίζονται βάσει των ασφαλιστικών κατηγοριών που ισχύουν και σήμερα.
Επίπεδα ρίσκου
Στο νέο σύστημα οι επικουρικές συντάξεις θα καθορίζονται από τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών. Θα δημιουργηθούν τρία επενδυτικά προφίλ, χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου, και οι ασφαλισμένοι θα μπορούν να επιλέγουν πού θα εντάξουν τον «κουμπαρά» τους. Το προφίλ μεσαίου ρίσκου θα είναι η προεπιλογή, σε περίπτωση που κάποιος ασφαλισμένος δεν επιλέξει πώς θα τοποθετηθεί, ενώ ο βαθμός του ρίσκου θα μειώνεται καθώς θα αυξάνεται η ηλικία και θα πλησιάζει η στιγμή της συνταξιοδότησης. Στο πλαίσιο του νέου συστήματος θα συσταθεί ένα νέο Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει την ευθύνη για τη διαχείριση των ατομικών λογαριασμών, δηλαδή των εισφορών των ασφαλισμένων. Το νέο Ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων, ώστε να επενδύεται το συσσωρευμένο κεφάλαιο των εισφορών σε ομόλογα, μετοχές και άλλα επενδυτικά προϊόντα.
Η κυβέρνηση προσδοκά πως με τους ατομικούς λογαριασμούς θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των νέων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ενώ θα εκλείψουν τα κίνητρα για μαύρη-αδήλωτη εργασία.
Κόστος μετάβασης
Το σημαντικότερο «αγκάθι» είναι το λεγόμενο κόστος μετάβασης.
Η αλλαγή από το ένα σύστημα στο άλλο, που απαιτεί ένα βάθος δεκάδων ετών, θα δημιουργεί σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερο χρηματοδοτικό κενό στο σύστημα, καθώς θα λείπουν οι εισφορές των νεοεισερχόμενων εργαζόμενων.
Όπως έχει διευκρινίσει ο αρμόδιος υφυπουργός Πάνος Τσακλόγλου, το μεταβατικό κόστος που απαιτεί το χτίσιμο του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» στην επικουρική ασφάλιση θα χρηματοδοτηθεί από τον «κουμπαρά» του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ), που έχει σήμερα αποθεματικά άνω των 10 δισ. ευρώ, και από τον τακτικό προϋπολογισμό.
ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ